Yard İnşaat’ın kurucusu Yosi Amon’la bir keşif gezisinden doğan Ormos projesini, projenin sanat eseri Namazgah’ı ve bir yaz davetini konuştuk. Ayvacık’ta hayat bulan projeleri insana erken emeklilik hayalleri kurduruyor; haliyle sohbetimiz keyifli olduğu kadar düşünmesi de bir o kadar keyifli oldu.
Yosi ve Per Se Mimarlık’ın iki ortağı Uğur Özer ve Ali Dostoğlu geçtiğimiz yıl bir keşif gezisine çıkıyor. Amaçları Ayvacık’ta özel bir mimari proje gerçekleştirebilecekleri bir arsa bulmak. Yolculuk, Tartışık Köyü’ne gelince sonlanıyor ve yaklaşık 70-80 nüfuslu bu bakir köyde karar kılınıyor. Köyün isim geçmişi ise ilginç. Bir nedenden iki tarafın olduğu tartışma köyü Aşağı Tartışık ve Yukarı Tartışık olarak ikiye ayırıyor.
Tartışık sahile 20, ilçe merkezine ise 10 dakika uzaklıkta konumlanmış bir köy. Emlak sektörüne açık davet gönderiyor olsa da bu uğurda ruhundan ödün vermemiş bir köy. Tertemiz doğal içilebilir suyu, tepe köy olmasının getirdiği yaz sıcağına rağmen serinliği ve kışın kar görülen nadir Ayvacık köylerinden biri olmasıyla nevi şahsına münhasır bir köy. İşte Yosi, Uğur ve Ali de bu bakirliği koruma düşüncesiyle köyün doğallığını bozmadan ve usulsüz yapılaşmaya karşı duran çizgilerini koruyarak hayellerindeki projeyi tam da burada gerçekleştirmeye karar veriyorlar. Ekim 2022’de temeller atılıyor.
Girişimin ismi Ormos, Yunanca koy demekmiş. Ne de olsa Ormos Tartışık Projesi bir nevi özel kaçış alanı olacak. Yosi’ye göre müstakil evlerin çevreyle uyumlu olması, arsayı bina yığınıyla doldurmamaları, site konseptinin ve dolayısıyla tektipleşmenin olmaması, imar haklarını çıkar için sömürmemeleri, Ormos’u diğer hırslı projelerden farklılaştıran özellik. Yosi durumu şöyle tanımlıyor “300 metrekarelik alanda 240 metrekarelik imar yapma hakkımıza rağmen 65 m2 oturumlu iki kat alanı olarak kullanıyoruz, gerisi bahçe ve size ait keyifli yaşam alanı. Evi büyük tutalım da fiyatı artıralım gibi bir gayemiz yok”.
Bu çoklu ev projesi, benzer hayallerle burada yaşayacak kentli profili ortak bir paydada buluşturacak ve komşuculuk değerlerinin korunduğu bir topluluk ortaya çıkacak. Evlerin tasarımı da bu profilin ihtiyaçları göz önünde tutularak şekilleniyor; serin havalara karşı yerden ısıtmalı, bahçesinde ürettiğini taze taze tüketmek isteyenler için açık mutfak ve köy tipi taş fırınlı.
Toplam 9 taş ev bulunacak proje iki etaplı. Batı etabındaki evler yılbaşı teslimli, Doğu ise sonrasında izleyecek. Henüz yayınlanmamış gizli bilgiyi de benden duymuş olun, farklı taleplere yanıt verecek alternatif konseptte üçüncü Kuzey etabı çok yakında lanse edilecekmiş. Yılbaşı teslimli evlerden biri bir sanat galerisi sahibine satılınca Ormos’un sanat dünyasına girmesi kaçınılmaz olmuş.
Üçlü, alan ziyaretlerinden birine sanat akademisyeni ve arazi sanatı (land art) konusunda deneyimli sanatçı Sinan Logie’yi davet ediyor. Logie, insan-mekan ilişkisini bu inşaat alanında sorgularken Tartışık’ta bir arazi sanatıyla iz bırakmak üzere bir ahlat ağacının etrafına taş yerleştirmeye başlayınca Yosi, Uğur ve Ali de kolları sıvıyor ve kendi elleriyle taşları bir bir taşıyarak, yardıma koşuyor. O gün yaklaşık 5 traktör taş taşınıyor. “Taş toplamak meditatif bir süreçti. Koca arazinin ortasında sanki asırlardır yerinden oynamamış, bu taş nereden gelmiş diye düşünüyorsun. Muhtemelen volkanik kabul edilen dağdan zamanında kopup gelmiş taşlardır. Yüzyıllardan sonra bir kaldırıyorsun altından kırkayak ve bambaşka yaşamlar çıkıyor”.
Sinan, arazi sanatının adını dinlerden bağımsız, arkaik döneme atıfta bulunan bir tavırla “Prayer Space” koyuyor, Türkçe tercümesi “Namazgah“. Köydeki taşlarla yapılan Namazgah, malzemede hem yöresel ve arkaik olana, hem de taşın bütün dinlerde yön belirleyici olmasına referans veriyor. Yerleşik hayata geçen toplumlar önce tapınaklarını sonra evlerini inşa edermiş. Burada yaşam kurma hayaliyle yapım sürecinin devam ettiği Ormos’un tapınağının bugünden hazır olması buraya soluk verecek yeni bir başlangıcın işareti.
Arazi sanatı yapım süreci, fotoğrafçı Cihan Poçan tarafından dokümante ediliyor. Ortaya bir fotoğraf ve video sergisi çıkıyor. Sergi, bu Temmuz ayında Şişhane’de Öktem Aykut Sanat Galerisi’nde sergilendi. Sergiyi kaçırdıysanız eserin kendisini, bugün, Tartışık Köyü’ndeki Konuk Evi’nin önünden mavi izleri takip ederek bulabilirsiniz.
Projeye sanat dahil olunca Yosi için mekanın manası değişiyor, beraberinde daha büyük bir sorumluluk getiriyor. Gülüyor “Namazgah, uzaydan gözüken üçüncü insan yapımı iş”. Bunun üzerine ne konabilir, projenin sanatla ilişkisi nasıl sürdürülebilir, belki sanatçı misafir programları ile her sene tekrar eden bir sanat sergi faaliyeti yapılabilir soruları uçuşuyor.
Proje üçlüsü eşe dosta Namazgah’ı yerinde tanıtmak ve köyü canlandırmak üzere Tartışık’ta bir davet vermeye karar veriyor.Bir Temmuz günü yaklaşık 100 kişilik misafir grubu Ormos ev sahilipliğinde Tartışık’ta ağırlanıyor. Davet için köylülerle beraber fasulyeler ayıklanıyor, sofralar kuruluyor, mangallar yakılıyor. Gecenin devamında Sinan Logie ve arkadaşlarının deneysel müzik grubu Dolapdere Noise Orchestra çalıyor. Ardından Edremit’ten gelen davul zurna ekibiyle göbekler atılıyor. Misafirler hediyelerle uğurlanıyor. Bir yaz gecesi rüyası düğün dernekle sonlanıyor.
Yosi tutkuyla anlattığı Ormos için “Bir hayal ve inandığımız bir fikir için taş üstüne taş koyarak ilerlemeye başladık. Köyü eş dostla tanıştırdık, sadece bunun heyecanı bile tarif edilemez. Hayalini kurduğumuz şey adım adım iki yıl sonra gerçekleşmeye başladı ve şimdiden bu kadar insanın dahil olduğunu görmek çok duygusal, heyecanı tarif edilemez.” diyor. Ormos’un Tartışık’ta her yıl gelenekselleştirmek istediği sanat etkinliklerinin ilki gerçekleşince bu keşif gezisinden sanata uzanan yolculuk, proje üçlüsünü mimari projelerine daha güçlü bir tutkuyla bağlıyor.
Proje detayları için https://ormos.com.tr/ adresini ziyaret edebilirsiniz.