2019 yılında açılan ve çok ses getiren New York’taki Vessel Heatherwick Studio tarafından tasarlanmıştır. Hudson Yard’da star mimarların yapılarıyla yakın zamanlı olarak hayata geçirilen Vessel,154 merdiven yardımıyla 46 metre yüksekliğe kadar çıkan eşi benzeri görülmemiş bir yapı. Hudson Yard bölgesindeki halka açık meydanların ve bahçelerin en önemli simgesi olacak şekilde tasarlanan yapı 2500 ayrı basamak ve 80 sahanlıktan oluşan devasa bir düşey sirkülasyon elemanı. Açıkça tanımlanamayan işlevi yüzünden birçok tartışmaya konu olan yapı mimari bir yapıdan çok heykeli andırıyor.
Çok üzücü de olsa şehir, işlevi tanımlanamamış bu yapıya bir fonksiyon bulmuş gibi görünüyor. Açıldığı zamanın ardından iki yıldan daha az bir süre geçmiş olmasına rağmen Vessel’da gerçekleşen üçüncü intihar vakasının bildirilmesiyle yapı geçici olarak halkın kullanımına kapatıldı. Yetkililer yapının kapatılma kararının geçici olduğunu vurguluyor ve bu süreçte gelecekte bu tür olayların nasıl önleneceği konusunda uzmanlarla iş birliği yapıldığını belirtiyor.
Ardı ardına yaşanan talihsiz olaylar zaten hakkındaki tartışmaların bir türlü bitmediği Vessel’ın tekrar gündeme gelmesine sebep oldu. Daha önce de yapıdaki bariyerlerlerin ve korkulukların yeterince yüksek olmadığına dair endişeler ortaya konmuştu. 2016’da henüz Vessel tamamlanmadan önce Mimarlar Gazetesi’nden Audrey Wachs konu ile ilgili kaygısını dile getirmiş: ‘Yüksek inşa edersiniz insanlar atlama eğiliminde olacaklardır’. Aynı zamanda bariyerlerin düşük olmasının sebebini de yazısında ’Bariyerleri yükseltmek Vessel’ın ana satış mantığını nasıl etkiler?’ diyerek eleştirel bir üslupla sorgulamış. Şüphesiz bu durum profesyonellerin yardımları ile çözüldükten sonra Vessel daha güvenli bir şekilde kullanıma açılacaktır fakat Vessel hakkındaki tartışmalar ve kaygılar bu konuyla da sınırlı değil.
Vessel gibi yüksek bütçeli ($200 milyon) mega yapıların çevreye verdikleri zarar düşünülünce New York gibi bina yoğunluğunun çok fazla olduğu bir şehrin silüetine simgesel özelliği işlevinin çok önünde olan bir yapı eklemek oldukça tartışmaya açık bir karar. Bu perspektiften bakılınca Vessel son yıllarda inanılmaz artan gereksiz tüketim anlayışının mimariye yansımış hali olarak tanımlanabilir. The New York Times’dan Michael Kimmelman Vessel için şunları yazmış: ’Bu yapıya heykel demeye tereddüt ediyorum, hiçbir yere varmayan 200 milyon değerindeki bakır kaplanmış bir merdiven’.
Yapının eleştirilme sebeplerinden bir diğeri de alışılmadık estetiği ve özel bir şirket tarafından finanse edilen kentsel bir projenin (Hudson Yard) simgesi haline gelmiş olması. Simge haline gelmek konusunda Vessel’ın başarısı çok açık. Sosyal medyada da oldukça büyük yankı uyandıran proje açıldığı günden kısa bir süre sonra New York’ta herkesin fotoğraf çekmeye çalıştığı bir nokta haline gelmiş. Halkın en çok tepkisini çeken konu ise Hudson Yard’ın Vessel’da çekilen fotoğrafların haklarına sahip olduğunun anlaşılması olmuş.
Vessel’ı acımasızca eleştirenlerin yanında bir de ziyaretçilerine sunduğu deneyimi bir bakıma oldukça ilgi çekici bulan bir kesim var. Yapı tırmanış süresince yaratılan yeni çevreye doğru benzersiz perspektifler sunarken bir yandan da birbirine bağlı karmaşık geometrilen yarattığı iç manzaraları deneyimlemenize olanak tanıyor. Yükseldikçe genişleyen bakış açısının yardımıyla hem yapı ile hem de yapıyı kullanan tüm insanlarla kurulan görsel ilişki tüm dolaşım süresince devam ediyor. Yaratılan atmosferin oldukça çarpıcı ve sürreal olması bazı eleştirmenlerin yapının alışılagelmiş işlevlerden farklı bir amaç taşıdığını düşünmelerine sebep olmuş. The New York Post’tan Zachary Kussin yazısında yapıyı ‘Her tarafı bakır kaplı strüktürler ile çevrili, dev bir bal peteği içindeymiş gibi hissetmenizi sağlayan, tamamen merdivenlerden yapılmış etkileşimli bir sanat eseri’ olarak tanımlamış.
Vessel bütün tartışmalara rağmen yeni bir fikir ortaya koyan ve kısa zaman içerisinde özellikle turistlerin rotasında vazgeçilmez bir mekan haline gelmeyi başarmış bir yapı. Vessel’ın tam olarak işlevini tanımlamak mümkün olmasa da yapı meydanın simgesi haline gelmek konusundaki başarısını şimdiden kanıtlamış gibi görünüyor.
Referanslar: archpaper.com , dezeen.com, designboom.com,
Fotoğraflar: Michael Moran by Related-Oxford