Türkiye, Venedik Mimarlık Bienali’ne bu sene Ceren Erdem ve Bilge Kalfa’nın küratörlüğünü yaptığı ‘Yerebasan’ pavyonu ile katıldı. Yerebasan; toprağın bir hafıza taşıyıcısı ve yaşam alanı olmasının yanı sıra hareket eden, direnen, bilgi aktaran ve ilişki kuran aktif bir özne olduğunu vurguluyor. Topraktan aldığı ilhamla mimarlığı anlamaya odaklanan sergi, mimarlığın mekansal üretimden daha fazlası olduğuna dikkat çekiyor.
Mimarlığı toplumsal, ekolojik ve tarihsel ilişkiler ağının önemli bir parçası olarak değerlendiren Yerebasan; resim, üç boyutlu mimari üretim, sayısal araştırma teknikleri ve akademik çalışmalar gibi çeşitli alanlarda üretilen işleri bir araya getiriyor. Sergideki bu çeşitlilik ziyaretçileri, toprağı farklı açılardan düşünmeye, yorumlamaya ve yeniden hayal etmeye yönlendiriyor. Sergilenen bazı işler biyolojik yerleştirmeler olduğu için sergi süresince değişikliğe uğruyor; bu da sergiyi yalnızca izlenen değil, “yaşayan” bir hale getiriyor. Medeniyetleri, ekosistemleri ve sürdürülebilir yaşamı anlamak için toprağı merkezine alan sergi; toprağı mimarlık üzerinden değerlendirerek, hep birlikte “Mimarlık hiç yere bastı mı?” sorusunu sormaya ve üzerine düşünmeye davet ediyor.
“Mimarlık, sıklıkla, temiz ve denetlenebilir ortamlar yaratmak uğruna, toprağa ilişkin özellikleri bastırmaya meyillidir. Bunun aksine Yerebasan, toprağı pavyonun merkezine yerleştirerek onu, zekâya ve eylemliliğe sahip canlı bir varlık olarak sunuyor. Ziyaretçiler, toprağın dokusuyla, kokusuyla ve sesiyle etkileşime geçiyor; onu hem ekolojik bir sistem hem de doğa ve insanlık tarihinin canlı bir arşivi olarak deneyimliyor. Yerebasan ayrıca inşaat gibi insan faaliyetlerinin tesirleri üzerine fikir yürütürken, Türkiye’nin zengin mirasını, arkeolojik alanlarını ve sürdürülebilir yapı uygulamalarını araştırıyor. Sergi, yerel teknikleri çağdaş yeniliklerle harmanlayarak, doğaya ve kültüre hürmet eden mimari yaklaşımlar tahayyül ediyor; doğayla daha ahenkli yaşam biçimlerine teşvik ediyor.”
—Ceren Erdem ve Bilge Kalfa
2007 yılından beri Türkiye Pavyonu’nun koordinasyonunu üstlenen İKSV, yaptığı girişimlerle 2014 yılında Türkiye’nin kalıcı bir mekana sahip olmasını sağladı. Her sene düzenli olarak sergilenen Türkiye pavyonu, bu sayede 2014 yılından itibaren bienalin iki ana hattından biri olan Arsenale’de yerini alıyor.
Yerebasan; başlığı ve teması, La Biennale di Venezia Başkanı Pietrangelo Buttafuoco ve küratörü Carlo Ratti tarafından ‘Intelligens. Natural. Artificial. Collective.’ olarak açıklanan Venedik Bienali 19. Uluslararası Mimarlık Sergisi’nde 23 Kasım 2025’e kadar ziyaret edilebilecek.
Fotoğraflar: Fatih Yılmaz
Küratörler: Ceren Erdem ve Bilge Kalfa
Bireysel Katılımcılar: Hüseyin Aksoy, Michael Akstaller, E. Füsun Alioğlu & Senem Akçay, Ali Mahmut Demirel, Sinem Dişli, Yelda Gin, Ali Miharbi, Özgül Öztürk, Serkan Taycan, Orkan Telhan
Katılımcı Ekipler: Atelier FY, Bire-Pan, Common Action Walls, Herkes İçin Mimarlık & Poçolana Works, Mono Earth, Ozruh, Rec II, ReYard Evi, Solidified, Yalın Mimarlık
Proje ve Araştırma Ekipleri: Enes Yılmaz, Simonida Galovic,
Küratör Asistanı: Dicle Beştaş
Sergi Tasarımı: Bilge Kalfa Architecture
Grafik Tasarım: Paleworks (Ozan Akkoyun, Yağmur Ruzgar)
Aydınlatma Tasarımı: Korhan Şişman
Yazılımcı: Kayhan Yalınkılıç
Eser ve Projeler:
Konsept: Ceren Erdem, Bilge Kalfa; Tasarım: Bilge Kalfa Architecture; Üretim: Förni ve Mono Earth; Ses Enstalasyonu: Michael Akstaller (2025)
- Ali Mahmut Demirel – Latmos Tanrıları (2023-)
- Ali Miharbi – Sarsıntı (2025)
- Atelier FY – Kazıdan Yapıya: Toprak Tuğla
- Common-Action Walls (2017)
- E. Füsun Alioğlu, Senem Akçay – Anadolu Vernaküler Toprak Barınak Mimarisi Araştırma Sunumu (2025)
- Herkes İçin Mimarlık, Poçolana Works – Süper Kerpiç Çocuk Kitaplığı (2024)
- Hüseyin Aksoy – Kabuk (2022)
- Michael Akstaller – Toprağı Ancak Yüzeye Çıktığında Algılarız (2025)
- Orkan Telhan – Yeryüzü Örtüleri (2025)
- OZRUH – Anti-Ruin (2025)
- Özgül Öztürk – Toprak: Hafıza, Dönüşüm ve Hakikat (2019-24)
- BIRE-PAN (2023)
- REC II-MUQARNAS (2024)
- Serkan Taycan – Kabuk (2011)
- Sinem Dişli – Toprak Pigment Ayrımları: Yerin Katmanlarını Açığa Çıkarmak (2023)
- Sinem Dişli – Gülleler (farklı zamanlarda üretilmiş)
- Team Bosphorus – ReYard Evi (2019)
- Solidified – Nevterra: Kapadokya’nın Katmanlı Hafızası (2021)
- Solidified – Biyo-bilgi Tabanlı 3B Baskı Tuğla Örgüsü (2025)
- Solidified, Mono Earth – Kozmik Çekirdek (2025)
- Yalın Mimarlık – Toprak Kule (2021, yarışmanın sonuçlanma tarihine göre)
- Yelda Gin – 21. Yüzyıl Mimarisini Üretmek