Etkileyici bir İstanbul Boğazı ve Ada manzarasına sahip olan Taş Mektep, İBB Miras restorasyon çalışması kapsamında Büyükada’ya yeniden kazandırıldı. NOVOS Mimarlık tarafından restore edilen Taş Mektep Yeniden İşlevlendirme Projesi’nin tasarım ve müdahale kararlarında yapının kendi malzeme ve atmosfer dokusunu bozmadan yeni bir kullanım katmanı eklemeye odaklanıldı. 150 yıllık kültürel miras yapısı, kamusal kullanım ve kültür sanat etkinliklerine ev sahipliği yapan mekan kurgusuyla 2023 yılında yeniden adanın uğrak noktası haline geldi.
Taş Mektep, hem tarihi geçmişi ile hem de bulunduğu konum itibariyle Büyükada’nın simge yapılarından. Kadıyoran Caddesi’nde 19. yüzyılın ikinci yarısında, dönemin Rum Ortodoks Patriği Sofronios tarafından inşa ettirilen ve mimarı bilinmeyen yapı, uzun süre boyunca yazlık konut olarak kullanıldıktan sonra 1922 yılında İstanbul Belediyesi tarafından satın alınarak Büyükada’nın ilk resmi Türk okulu olarak hizmet vermeye başlamış. Halk arasında Eski Mektep olarak anılan Taş Mektep, geçirdiği yangın tehlikesi sebebiyle 2021 yılında boşaltılmış ve restorasyon kararına kadar kullanılmamış. Taş yapı, 2023 yılında aslına uygun şekilde hayata döndürülerek yeni işlevlerle birlikte kamusal kullanıma uygun şekilde düzenlendi.
Yapının tarihi kimliğine sadık kalınarak bir palimpsest tekniği gibi izleri sürerek, katmanlara bakarak restore edildi. Bina arazisinin eğimi ve yapının merkezdeki yerleşimi nedeni ile arka bahçe ve ön bahçe farklı kotlara sahip. Alt kota yerleşen ön bahçe amfili bir oturma ve merdiven tasarımıyla bir açık hava sineması gibi çalışıp, toplu etkinliklere ev sahipliği yapıyor. Buna karşılık üst kota yerleşen arka bahçe binanın arkasında daha saklı ve okumak/çalışmak isteyen ziyaretçilere daha sakin bir mekan deneyimi sunuyor.
İç mekan tasarımında uygulanan ve yeni mekan işlevlerini, müdahale edilen kısımları tanımlayan yeni malzemeler, eklenen unsurların mevcut yapıdan ayrıştırılmasını sağlıyor. Giriş kat, ziyaretçileri karşılama alanı, kafeterya, kütüphane ve çalışma alanları ile karşılıyor. Mekanın odalara bölünmüş etkisini kırmak için kapı yerleştirmek yerine kapı boşlukları siyah sac minimal pervazlar ile tanımlanmış. Odalı yerleşimin korunması bireysel okuma ve çalışmaya imkan sunan sakin alanlar oluşturarak mekanlar arası geçişken ve ferah bir duygu yaratıyor. Karşılama ve bilgilendirme bankosunun aksında yer alan merdivenler hem bodrum kat hem de üst kata ulaşım sağlıyor.
Binanın programında toplu katılımın olduğu kültürel faaliyetler için kullanılabilecek alanların bulunmasının yanı sıra bireysel olarak burayı ziyaret eden, okumak ve çalışmak için sakin alanlara yer verilerek ziyaretçilere iki çeşit deneyim sunulması planlanmış. Bu doğrultuda birinci kat tümüyle sergi ve söyleşi/konser etkinliklerine ayrılırken bodrum katta çok daha izole çalışma alanları yer alıyor. Aynı zamanda bodrum katın tavan kotu düşüklüğü nedeniyle teknik hacimler, mutfak, elektrik odası gibi programlara yer verilmiş.
Kat holünden dışarı açılan kapı, binanın okul kullanımı sırasında yapılmış olan ek yapıya çıkan bir yola bağlanıyor. Binanın bodrum katında yerleşen bu ek yapı geniş açıklığı ile atölye ve etkinlikler için kullanılıyor. Dış mekan yapıları ise kitap evi, kafeterya ve ıslak hacim olarak kullanılıyor.
Proje Yılı: 2023
Lokasyon: Büyükada, İstanbul
Mimar: NOVOS Mimarlık
Fotoğraflar: Egemen Karakaya