Mimarlık stüdyosu MVRDV, Arnavutluk’un başkenti Tiran’ın merkezinde konumlanan ve komünist diktatör Enver Hoca’ya adanmış bir müze olarak inşa edilen Tiran Piramidi’ni halka açık kültürel merkeze dönüştürdü. İlk olarak 1988 yılında açılan ve zamanla ülkede komünist rejimin çöküşünden bu yana radyo istasyonundan gece kulübü, konferans salonu, yayın merkezi ve 1999 Kosova Savaşı sırasında NATO üssüne kadar farklı işlevlere ev sahipliği yapan simgesel brütalist yapı, MVRDV’nin IRI Architecture ile işbirliği sonucunda tamamen basamaklar ve parlak renkli kutularla çevrili, kentle diyalog kuran ve birçok sosyal aktiviteyi barındıran bir yerleşimle yeniden açıldı.
Geçirdiği dönüşümlerden sonra harap halde bırakılan binaya ne olacağı sorusu son yıllarda oldukça tartışmaya açık bir konuydu. Diktatörün ölümünden sonra bozulan yapı, eğimli kirişlere tırmanan ve aşağı kayan gençler için uzun süre bir vakit geçirme noktası olarak hizmet etmişti. 2015 yılında yayınlanan bir araştırma sonucunda Arnavutların çoğunluğunun binanın yıkılmasına karşı olduğu öğrenildi ve 2017 yılında hükümet kararıyla gençler için eğitim ortamına dönüştürülmesine karar verildi.
MVRDV’nin tasarımı mevcut yapıyı kapsıyor ve çevreliyor, yapıyı kamuya açık alanların ve eğitim ve etkinlikler için kutuların eklendiği bir plan olarak kullanıyor. Renkli kutulardan dördü 20 metre yüksekliğindeki piramidin tepesinde yer alırken, birçoğu iki katlı birbirine bağlı yapılar oluşturacak şekilde 11,835 metrekarelik binanın içinde, bir yığın halinde istiflenmiş durumda. Bu kutularda kafeler, stüdyolar, atölyeler ve girişimler için ofisler gibi çeşitli işlevler yer alıyor. Bu alanların yaklaşık yarısı, 12-18 yaş arası çocuklara yazılım, robotik, animasyon, müzik ve film gibi yeni teknikler konusunda okul sonrası ücretsiz eğitim veren kâr amacı gütmeyen eğitim kurumu TUMO Tirana’ya ev sahipliği yapıyor.
Piramit’in yeniden tasarım sürecinde binanın tarihine referans veren bazı detaylar ziyaretçilerin binanın karanlık geçmişinin de farkında olmaları için korunurken aynı zamanda yeni bir çağa nasıl uygun hale getirilebileceği hakkında yenilikçi düzenlemeler de ön planda tutulmuş. Bu doğrultuda proje, Birleşmiş Milletler tarafından belirlenen Sürdürülebilir Kalkınma Hedeflerinden bazılarını karşılıyor. Yapıyı yıkmak yerine beton kabuğun döngüsel ekonomi ilkeleri doğrultusunda uyarlanması, yapının büyük bir kısmının çoğunlukla kullanıma açık olduğundan yalnızca eğitim programını barındıran ek kutuların iklim kontrollü olması ve böylelikle enerji tüketimini azaltması, yapının sürdürülebilirliğine katkıda bulunuyor.
Yapının iç mekanının dağınık ve karanlık harabe görünümünden özgür, kent ve toplumu içine alan mimariye dönüşümünü MVRDV’nin kurucu ortağı Winy Maas şöyle açıklıyor: “Bir zamanlar alaycı bir şekilde ‘Enver Hoca Mozolesi’ olarak adlandırılan Piramit, şimdi halkın diktatörlerin üstesinden gelme ve onlardan daha uzun hayatta kalma becerilerinin bir anıtı haline geldi.”
Proje Yılı: 2023
Lokasyon: Tiran, Arnavutluk
Mimar / Tasarımcı: MVRDV
Peyzaj Mimarı: IRI Architecture
Fotoğraflar: Ossip van Duivenbode
Kaynak: dezeen.com, archdaily.com