Brezilya mimarisinin en önemli isimlerinden biri olan Paulo Mendes da Rocha, 23 Mayıs 2021’de hayatını kaybetti. 1928’de Vitória’da doğan mimar, kariyerine 1950’lerin ortasında São Paulo’da başladı. Mendes da Rocha projelerinin çoğunu kendi ülkesi olan Brezilya’da gerçekleştirmesine rağmen mimarlık kariyeri boyunca imza attığı başarılı ve zamansız tasarımlarla uluslararası olarak da bilinirlik kazandı ve birçok önemli ödülün sahibi oldu. 2006 yılında dünyanın en prestijli mimarlık ödüllerinden biri olan Pritzker Ödülü’ne layık görülen mimar, 2016 Venedik Mimarlık Bienali’nde de ömür boyu başarıları adına Golden Lion (Altın Aslan) Ödülü’nü almaya hak kazandı. Mendes da Rocha zamanının en önemli mimarlarından biri olarak kabul gördü. Altmış yılı aşan mimarlık kariyeri boyunca kendi pratiğini sürdürürken aynı zamanda São Paulo Üniversitesi’nde de dersler verdi.
Golden Lion jürisinin mimar hakkındaki açıklamaları hayat boyu imza attığı başarıları özetleyen türden: ‘Mimarisinin en önemli özelliği zamansız olmasıdır. İnşa edildikten onlarca yıl sonra bile projelerinin her biri hem biçimsel hem de fiziksel olarak zaman testine dayanmayı başardı. Bu şaşırtıcı tutarlılık, ideolojik bütünlüğünün ve yapı konusundaki dehasının bir sonucu olabilir.’
Pritzker jürisinin açıklaması da mimarisinden öğrenilecek çok şey olduğunu vurgular nitelikte: ‘Mendes da Rocha, özel konutlardan, toplu konutlara, kiliselere, müzelere, spor yapılarına ve kentsel planlamalara kadar tasarım yaptığı birçok farklı ölçekte derin bir mimari anlayış ortaya koydu. Binalarından çok azını Brezilya dışında gerçekleştirmiş olsa da, hem bir mimar hem de bir öğretmen olarak çalışmalarından öğrenilecek dersler evrenseldir.’
Unutulmaz mimar Paulo Mendes da Rocha’nın hayata geçirmiş olduğu bazı önemli projeleri anımsayalım.
Casa Mendes da Rocha – Brezilya, 1967
Paulo Mendes de Rocha’nın gerçekleştirdiği birçok özel konut projesi bulunmaktadır. Casa Mendes da Rocha, diğer adıyla Casa Butantã mimarın kız kardeşi ve kendisi için tasarladığı ikiz konutlardır. Yapı, Rocha’nın imzası haline gelen modüler beton strüktüre sahiptir. Yatak odaları üst katın orta bölümünde yer almaktadır ve cepheyle bağlantılı değildir. Cepheyle ilişki kuran mekanların hepsi ortak yaşam alanları olacak şekilde çözümlenmiştir.
Casa Masetti – Brezilya, 1970
Mendes da Rocha’nın tasarımını yaptığı konut projelerinin en bilinenlerinden biri de mühendis Mário Masetti için hayata geçirdiği Casa Masetti’dir. Ev, São Paulo şehrinde, Pacaembú Vadisi’ndeki dağlık bir alanda konumlanmaktadır. İç ve dış mekanların birbiriyle yakın ilişki içerisinde olduğu bu projede açık alanda iki etkileyici merdiven bulunmaktadır. Dört silindirik kolon çatı yüklerinin iletildiği kirişleri desteklemektedir.
Capela de São Pedro (Chapel of Saint Peter) – Brezilya, 1987
1987’de inşa edilen şapel, Saint Peter’ın Hristiyanlığın temel taşı olarak görülen rolünü simgeleyen devasa silindirik bir kolon etrafında düzenlenmiştir. Paulo Mendes da Rocha pek çok projesinde olduğu gibi burada da beton malzemenin yarattığı ağır etki ile camın hafif ve kırılgan hissiyatı arasındaki zıtlığı ön plana çıkarmıştır. Zemin seviyesinde yaratılan su tabakası beton yüzeylerin altında ışıklı yansımalar oluşturarak tasarıma hafif bir görünüm kazandırmaktadır.
Pinacoteca do Estado – Brezilya, 1993
Mimar, kariyeri boyunca birçok kamusal yapıyı hayata geçirdi. São Paulo’nun en eski güzel sanatlar müzesi olan Pinacoteca do Estado’nun etkileyici yenileme projesi de bunlardan birisidir. Avlu, kapalı kullanım alanını artırmak adına kafes sisteme sahip düz bir şeffaf çatı ile kapatılırken, yapının sahip olduğu tarihi karakteri yansıtan unsurların çoğu ustalıkla korunmuştur. Binanın sirkülasyonu iyileştirilmiş ve yer yer köprüler eklenerek alternatif geçişler oluşturulmuştur.
The National Coach Museum – Portekiz, 2015
Mimar, Brezilya dışında gerçekleştirdiği nadir projelerden biri olan işinde 1905’te inşa edilmiş olan The National Coach Museum’a yeni bir bina eklemiştir. Rocha yeni tasarımda pembe ve kırmızı yüzeyler kullanmıştır. Dünyanın en kapsamlı araba koleksiyonlarından birine ev sahipliği yapan müzenin yenilenen bölümünde kullanılan renkler hakim olan gri tonlarıyla etkileyici bir kontrast oluşturmuştur.
Paulo Mendes da Rocha özellikle betonu ustalıkla kullanarak hayata geçirdiği etkileyici strüktürler ve görsel estetikle mimarlık dünyasına birçok unutulmaz eser kazandırmıştır. Kapanışı mimardan ünlü bir alıntıyla yapalım: ‘Tüm alanlar bir değere, kamusal bir boyuta bağlanmalıdır. Özel alan diye bir şey yoktur. Hayal edebileceğiniz tek özel alan insan zihnidir.’
Kaynak: dezeen.com, domus.it, arquitecturaviva.com, divisare.com
Fotoğraflar: Adrian Gaut, Leonardo Finotti, Nelson Kon, Fernando Guerra FG+SG