Japonya’da 11 Mart 2011 tarihinde gerçekleşen deprem ve tetiklediği tsunamiden sonra Japonya’nın en ünlü mimarlarından bazıları bir araya gelerek Riken Yamamoto, Hiroshi Naito, Kengo Kuma, Kazuyo Sejima ve Toyo Ito’nun da aralarında bulunduğu bir grup olan kisyn-no-kai’yi yarattı. Mimarlar, şehrin yeniden inşasına yardım etmenin ve toplumun günlük yaşamını iyileştirmenin bir yolunu bulmaya çalışarak afetten etkilenen insanlarla görüşmeler gerçekleştirdi. Sonuç olarak ortaya insanların kendilerini evlerinde gibi hissedebilecekleri, buluşabilecekleri, rahatlayabilecekleri ve şehirlerinin geleceği hakkında konuşabilecekleri bir yer olan ‘Herkes için Ev’ (Home for all) çıktı.
Gönüllülerin yürüttüğü projede Toyo Ito, Kazuyo Sejima, Riken Yamamoto, Astrid Klein, Mark Dytham, Yukinari Hisayama, Michiko Okano, Jun Yanagisawa, Tetsuo Kondo, Maki Onishi ve Yuki Hyakuda tarafından tasarlanan 16 merkez inşa edildi. Afetin üstünden 10 yılı aşkın bir zaman geçmesine rağmen bu yapıların birçoğu halen toplum merkezi olarak varlığını sürdürüyor. Japonya’da meydana gelen 9.0 büyüklüğündeki Tohoku depremi o zamana kadar bölgede kaydedilen en büyük depremdi. Afet, 15.000 kişinin hayatını kaybetmesine ve 200.000’den fazla kişinin evsiz kalmasına sebep oldu. Ayrıca tsunami sebebiyle sular altında kalan bir elektrik santrali de Fukushima Daiichi nükleer felaketini tetikledi.
Kar amacı gütmeyen bir oluşum olan Home-for-all’un kurucusu Toyo Ito, ‘Herkes için Ev’ in iki amacı olduğunu belirtiyor: ‘Öncelikle insanların belirli bir nedenleri olmasa bile her gün toplanmak isteyecekleri bir yer ve diğer amacımız ise yarattığımız mimariyi gözden geçirebileceğimiz bir mekan yaratmak.’
‘Home for All’ kapsamında hayata geçirilen toplum merkezlerinden bazılarını sizler için derledik…
Home-for-all in Soma, 2015
Toyo Ito & Klein Dytham Architecture
Projenin bir parçası olarak Toyo Ito ve Klein Dytham Architecture, Sōma şehrinde Fukushima Eyaleti’ndeki çocuklar için radyasyondan uzak, güvenli bir kapalı oyun alanı sağlayan toplum merkezi inşa etti. Tasarımın radyasyon sebebiyle dışarıda oynayamayan çocuklarda iç mekanda olsalar dahi ağaçlarla dolu bir parkta oynuyorlarmış hissi yaratması amaçlanmış. 9 katmandan oluşan çatıdaki her çıta süreklidir ve en uzunu 20 metreye kadar çıkmaktadır. İstenen görsel etkiyi ve dayanımı yaratmak için birbirini izleyen her katmanda çıtalar 120 derece döndürülmüştür. Klein Dytham Architecture kurucu ortağı Mark Dytham proje ile ilgili ‘bunların sadece basit geçici barınaklar olmadığını, aynı zamanda toplumun kendini evinde hissetmesi için sevgi, özen ve gururla inşa edildiklerini’ belirtiyor.
Home-for-all in Tsukihama, Miyatojima, 2014
Fotoğraf: Courtesy of Home-for-all
Felaketin ardından Miyatojima, gezginleri çekmek ve böylece iş imkanı yaratmak için sahilleri kullanılır hale getirmeye karar verdi. Tsukihama halkı yeniden yapılaşma sürecinde başlangıç noktası oluşturması adına hem balıkçılar tarafından hem de genel anlamda dinlenme mekanı olarak kullanılabilecek bir yer düşündü. Ortaya yarı açık ve farklı işlevlere olanak tanıyan çok amaçlı bir mekan çıktı. Yapı, çevreye uyum sağlarken bir yandan da sahil manzarasını canlandırmayı hedefliyor.
Home-for-all in Oya, Kesennuma, 2013
Yang Zhao, Kazuyo Sejima (Danışman), Masanori Watase (lokal mimar)
Kesennuma’daki ‘Herkes için Ev’, tsunamiden ciddi şekilde zarar gören balıkçılar için toplanma alanı olarak tasarlanmıştır. Mekan, bölgeye balıkçıların dinlenebileceği bir barınak, eşlerine onları bekleyebilecekleri korunaklı bir alan ve bazen de bir pazar yeri olarak hizmet eder. Çoğu yarı açık alandan oluşan 117 metrekarelik yapının çatısı 3 ‘oda’ tarafından taşınmaktadır. Yükseltilmiş banklara sahip olan ‘odalar’, merkeze ve çevredeki manzaraya aynı anda yönlendirilmişlerdir. Çatının merkezinde insanların gökyüzüne bakabilecekleri üçgen şeklinde bir açıklık bulunmaktadır.
Home-for-all in Rikuzentakata, 2012
Toyo Ito & Associates, Office of Kumiko Inui, Sou Fujimoto Architects and Akihisa Hirata Architecture Office
2012 Venedik Mimarlık Bienali’nin Japon Pavyonu’nda çeşitli projeleri tanıttıktan sonra, Toyo Ito, Kumiko Inui, Sou Fujimoto ve Akihisa Hirata’nın da aralarında bulunduğu Japon mimarlardan oluşan ekip, Rikuzentakata’da toplum merkezi konseptinin tam ölçekli bir prototipini oluşturdu. Ahşap kolonlardan oluşan bir sistemin kullanıldığı projede hacimler, karmaşık bir üç boyutlu mekanizmayı andıracak biçimde askıya alınmıştır ve bu hacimler arası ilişki bazen yatay bazen dikey eksende seyretmektedir.
Home-for-all in Heita, Kamaishi, 2012
Riken Yamamoto & Field Shop
Riken Yamamoto önerdiği yaşam birimlerinin yanında insanların buluşup deneyimlerini paylaşabilecekleri bir toplum merkezi tasarladı. Mekan, özellikle akşam saatlerinde insanların komşularıyla konuşup sosyalleşebileceği bir alan olarak hayata geçirildi. Şemsiyeyi andıran formun ana merkezi taşıyıcısının altına bir baca yerleştirilmiştir. Binanın katılımcı inşa süreci, yapımında görev alan öğrenciler, gönüllüler ve yerel sakinlerin iletişimlerini güçlendirmelerine olanak sağlamıştır.
13. Venedik Mimarlık Bienali’nde Japonya Pavyonu ‘Architecture. Possible here? Home-for-all’ sergisine ev sahipliği yaptı ve pavyonda Rikuzentakata için tasarlanan birçok çalışma modeli paylaşıldı. ‘Herkes için Ev’ projesinin sonuçlarının ilk sergilendiği yer olan pavyonda annesini ve evini tsunamide kaybeden fotoğrafçı Naoya Hatakeyama’nın afetten etkilenen bölgelerin öncesi ve sonrasını gösteren işleri de yer aldı. Toyo Ito öncülüğünde yürütülen araştırma, Kumiko Inui, Sou Fujimoto ve Akihisa Hirata ile iş birliği içerisinde gerçekleştirildi. Japonya Pavyonu 2012 senesinde En İyi Ulusal Katılım için Altın Aslan Ödülü’nde layık görüldü ve Toyo Ito ödülü tsunamiden etkilenen tüm insanlarla paylaştı.
Referanslar: domusweb.it, world-architects.com, archdaily.com