Nippon Vakfı tarafından gerçekleştirilen Tokyo Toilet Projesi’ne davet edilen mimarlar ve tasarımcılar, Shibuya genelinde 17 farklı alana umumi tuvaletler tasarladı. Geçtiğimiz günlerde Sou Fujimoto’nun hayata geçirdiği proje ile sonuncusu tamamlanan ve yenilikçi yaklaşımlarıyla dikkat çeken yapıların mimarları arasında Shigeru Ban, Tadao Ando, Kengo Kuma ve Marc Newson gibi dünyaca ünlü isimler yer alıyor.
Peki nereden çıkmış bu çok da eşi benzeri görülmemiş bir girişim olan Tokyo Toilet Projesi? Tuvaletler, Japonya’nın misafirperverlik anlamına gelen ‘omotenashi’ kültürünün önemli bir parçası olsa da birçok umumi tuvaletin insanlar tarafından karanlık, kirli ve güvensiz bulunarak kullanılmak istenilmemesi projenin önemli tetikleyicilerinden biri olmuş. Proje kapsamında bu tuvaletlerin cinsiyet, yaş ve engellilik durumu dikkate alındığında ne kadar ‘halka açık’ ve erişilebilir olduğu konusu masaya yatırılmış. Bunun yanında Japonya’nın dünyanın en temiz ülkeleri arasında anılmasından hareketle umumi tuvaletlerin de bu şöhreti boşa çıkarmayacak hijyen standartlarına getirilmesi hedeflenmiş. Tokyo Toilet Projesi temizlik, güvenlik, uyum ve çeşitliliğin kabul edildiği bir toplumu desteklemek amacıyla 2020 Tokyo Olimpiyatları ve Paralimpik Oyunları öncesinde başlatılmış. Projenin öne çıkan tasarımlarını sizler için derledik…
Tokyo Toilet – Sou Fujimoto, 2023
Sou Fujimoto’nun tasarladığı ve yakın zaman önce Nishisando Caddesi’nde açılan tuvaletin tasarımı kalabalık mahallenin ortasında bir çeşme düşüncesinden ilham alınarak geliştirilmiş. Yapı, organik formu ve baskın beyaz rengi ile arka plandaki büyük binaların yanında küçük ölçeğine rağmen öne çıkmayı başarıyor.
Alçak bir yükseklikte bükülen sokak cephesindeki duvar, yapının içinden ve dışından kullanıma olanak tanıyan bir dizi lavabo barındırıyor. Bu davetkar jest, yoldan geçenleri su içmeye, ellerini yıkamaya ve diğer ziyaretçilerle etkileşime girmeye davet ediyor. Yumuşak kıvrımlara sahip olan tasarım, sakin ve ferah bir mekan izlenimi yaratıyor. Parlak beyaz renk ile şehir boyunca yapının görünürlüğünü ve dolayısıyla erişilebilirliğini arttırmak hedeflenmiş. Fujimoto, proje ile ilgili açıklamasında tasarımı ‘insanların su etrafında toplandığı yeni bir kamusal alan’ olarak tanımlıyor.
Tokyo Toilet – Marc Newson, 2023
Endüstriyel tasarımcı Marc Newson, Tokyo Toilet projesinin bir parçası olarak Shibuya’da bakır çatılı bir tuvalet tasarladı. Betondan meydana gelen sade yapı, merkezi bir engelli tuvaletinin her iki yanına yerleştirilmiş kadın ve erkek tuvaletleriyle işlevsel olmayı ön planda tutacak şekilde kurgulandı.
Newson, tasarımı için ‘Tuvaletin içten ve dıştan güvenilir ve dürüst hissettirmesi benim için önemli: aydınlık iç kısım, en sevdiklerimden biri olan tek renkli yeşil ile sorunsuz ve hijyenik bir şekilde tamamlandı’ dedi.
Tokyo Toilet – Kengo Kuma, 2021
Japon mimar Kengo Kuma, Tokyo’da ‘umumi tuvaletlerin geleneksel imajını ortadan kaldırmak’ için ‘A Walk in the Woods’ isimli bir tuvalet tasarladı. Nabeshima Shoto Park’ta mevcut bir tuğla tuvalet bloğunun yerine inşa edilen sedir kaplı tuvalet, parkın ağaçları ve gür yeşillikleriyle bütünleşecek şekilde kurgulandı.
Kuma yaptığı açıklamada tasarımının alışılagelen umumi tuvaletlerden nasıl ayrıştığını açıklıyor: ’Şimdiye kadar, umumi tuvaletlerin hepsi aynı tasarıma sahipti, ancak bu proje için, biri çocukların kullanabileceği, biri de bölgedeki etkinliklere katılanların kıyafet değiştirmek için kullanabileceği olmak üzere beş küçük kabin tasarladım. Geleneksel umumi tuvaletlerden farklı olarak, bunlar çok çeşitli insanlar tarafından kullanılabilmeleri bakımından benzersizdir.’
Tokyo Toilet – Toyo Ito, 2021
Toyo Ito, insanları umumi tuvaletleri kullanmaya teşvik edecek sakin ve sıcak bir tesis tasarlamayı amaçlayarak formları mantarları anımsatan yapıları üç bloğa ayırdı. En büyük merkezi mantar, arazinin arka duvarına yapıştırılmıştır ve bir engelli tuvaleti barındırmaktadır. Her iki tarafta yer alan bloklarda ise kadınlar ve erkekler için bölmeler bulunur. Üç hacim de tesisin zeminine kadar devam eden pembe ve beyaz renklerden oluşan karolar ile kaplanmıştır. Tuvaletlere doğal ışık ve havanın girmesine izin vermek için çatılar duvarların üzerinde yükseltilmiştir.
Tokyo Toilet – Tadao Ando, 2021
Tadao Ando, Tokyo Toilet projesi için Jingu-Sori Parkı’nda yukarı doğru genişleyen genişleyen silindir formlu bir tuvalet tasarladı. Pritzker ödüllü mimar, tasarım süreci hakkında şunları söylüyor: ‘Rahat ve güvenli bir alan yaratmak benim için çok önemliydi. Ziyaretçiler, rüzgarın rahatlığını ve çevredeki ortamdan gelen ışığı hissetmek için dikey panjurlardan oluşan silindirik bir duvarın içinde hareket edebilirler. Diğer tarafa geçen serbest ve merkezi sirkülasyon ile bir güvenlik duygusu vurgulanmaktadır.’
Tokyo Toilet – Shigeru Ban, 2021
Pritzker Ödüllü mimar Shigeru Ban, Tokyo Toilet projesi için renkli şeffaf duvarlara sahip iki umumi tuvalet tasarladı. Şehrin Yoyogi Fukamachi Mini Parkı ve Haru-no-Ogawa Topluluk Parkı’nda hayata geçirilen tuvaletler, kullanılabilirlik durumları uzaktan kolayca anlaşılabilecek şekilde renkli cam duvarlarla çevrelenmiştir. Bu şeffaflık hali aynı zamanda kullanıcılara, tuvaletin içerisine girmelerine gerek kalmadan tesislerin temiz olup olmadığı konusunda bilgi verir. Cam duvarlar mahremiyetin sağlanması için kullanıcılar içeriden kapıyı kilitlediklerinde opak hale gelecek şekilde planlanmıştır.
Tokyo Toilet Projesi kapsamında hayata geçirilen diğer projeler:
Tokyo Toliet by Tomohito Ushiro, 2022
Tokyo Toliet by Masamichi Katayama / Wonderwall, 2020
Tokyo Toliet by Junko Kobayashi, 2023
Tokyo Toliet by Takenosuke Sakakura, 2020
Tokyo Toliet by Kashiwa Sato, 2021
Tokyo Toliet by Kazoo Sato, 2021
Tokyo Toliet by Nao Tamara, 2020
Tokyo Toliet by NIGO, 2021
Tokyo Toliet by Miles Pennington / Tokyo DLX Design Lab, 2023
Tokyo Toliet by Fumihiko Maki, 2020
Tüm proejeler hakkında detaylı bilgiye Nippon Vakfı web sitesinden ulaşılabilir: www.nippon-foundation.or.jp