Çok yakın zaman önce İzmir’de gerçekleşen depremde bir kez daha gördük ki afetlerin sonuçları maalesef çok ciddi boyutlara ulaşabiliyor. Hayatını kaybeden yüzden fazla insanın yanı sıra birçok insanın da evi kullanılamaz hale geldi. Çadırlar veya geçici sığınma mekanları gibi çözümler sunulsa da hayat düzenlerinin olabilecek en iyi koşulda devam edebilmesi için farklı bir yaklaşım gerektiği çok açık. Sağlanacak hiçbir koşul ya da öneri yaşanılan afeti geri alamasa da alanda yaratılabilecek pozitif her etki oldukça önemli. Depremi yaşamış insanlar için fiziksel yaralarının yanında, depremin yarattığı psikoloji ile başa çıkmalarının da ne denli zor olduğunu geçtiğimiz süreçte birçok uzman dile getirdi. Deprem gibi bir doğal afet için alınabilecek en önemli önlem tabiki yapıların sağlamlığının önceden denetlenmesi ve kontrol edilmesidir fakat sonrasında hızlıca alınan kararlar da kimi zaman hayati önem taşıyabiliyor. Mimarların deprem sonrası alınan hızlı çözüm kararlarındaki rolü oldukça büyük. Şartların birçok insan için bir anda kötüleştiği durumlarda, kimi zaman geçici kimi zamansa kalıcı çözümlerle deprem sonrası etkilere bir nebze de olsa olumlu katkıda bulunmak mümkün.
1999 Gölcük depremi sonrasında geçici barınma için önerdiği, çok kısa sürede ve kolayca kurulabilen kağıt ev tasarımlarıyla hafızamıza kazınmış olan Pritzker ödüllü mimar Shigeru Ban’ın bu doğrultuda kurduğu ‘Voluntary Architects Network’(Gönüllü Mimarlar Ağı) ile yaptığı birçok önemli proje bulunuyor. Unutmamalıyız ki mimarlık her koşulda topluma ve toplumsal sorunlara duyarlı bir meslek olmak durumundadır. Shigeru Ban, yenilikçi malzeme kullanımlarıyla olduğu kadar tasarımlarını insanlara yardım etmek amacıyla kullanmasıyla da tanınıyor.
Hualin Geçici İlkokul Binası
Japonya’dan ve Çin’den üniversitelerin de dahil olduğu proje kapsamında, mayıs 2008’deki Sichuan depreminin vurduğu ilkokulda kağıt tüp strüktürlerden meydana gelen geçici sınıflar tasarlanmış. Deprem sonrası birçok yapı kullanılamaz hale geldiği için kapatılmış. Bu nedenle de Shigeru Ban ucuz, geri dönüştürülebilen, yeniden kullanılabilen ve kolayca temin edilebilen kağıt tüpler kullanarak inşa edilecek geçici sınıflar tasarlamış. Yaz dönemi boyunca 120 Japon ve Çinli gönüllü inşaat üzerinde birlikte çalışarak üç binayı tam 40 günde bitirmeyi başarmışlar. Bu yapılar hem Çin’de kağıt tüplerden yapılan ilk yapılar olmalarıyla hem de deprem bölgesinde yeniden inşa edilen ilk okul binaları olmalarıyla öne çıkıyor.
Karton Katedral
2011 Christchurch depreminin şehrin sembolü olan Christchurch Katedrali’nde ciddi hasar yaratması sonucu kağıt tüplerden geçici bir katedral tasarlanmış. Geçici yapının formu orijinal katedralin planına ve cephelerine göre belirlendiği için kağıt tüplerin her açısında kademeli bir değişim uygulanmış. 700 kişi kapasiteli bu katedral hem ibadet için hem de etkinlik ve konser alanı olarak kullanılmak üzere tasarlanmış.
Geçici Konteyner Evler
2011 Japonya depreminin ardından Shigeru Ban Architects, aileler arasındaki mahremiyeti sağlamak adına toplanma bölgelerine 1800 birim kağıt bölme sistem kurmuş. Bu sırada mimarlar Onagawa kasabasındaki yetersiz arazi miktarı nedeniyle istenilen miktarda geçici konut inşa edilemeyeceğinin haberini almış. Çözüm önerisi olarak nakliye konteynerlerinden yapılmış üç katlı geçici konut üniteleri sunulmuş. Konteynerleri dama tahtası şeklinde bir araya getirerek aydınlık ve ferah yaşam alanları tasarlanmış. Hükümet tarafından kurulan standart geçici evlerde depolama alanı olmaması ve uygulamanın kötü yapılmış olması kullanıcıların sorunlar yaşamasına neden olurken, yeni tasarımda gönüllülerin bağışları ile evlere gömme dolaplar ve depolama alanları yerleştirilmiş. Bu proje aynı zamanda hükümetlerin geçici barınma standartlarını belirlemek adına çok önemli bir örnek olmuş.
Referanslar: architectsmagazine.com, archdaily.com
Fotoğraflar: Stephen Goodenough,Li Jun, Courtesy of ‘Voluntary Architects Network’, Hiroyuki Hirai