Mimarlık dünyasının en prestijli ödüllerinden biri olarak bilinen Pritzker Ödülü’nün 2021 yılı kazananları geçtiğimiz günlerde belli oldu: Fransız Lacaton & Vassal Stüdyosu’nun kurucuları Anne Lacaton ve Jean Philippe Vassal. Ödülün kazanılmasındaki en büyük etken stüdyonun ‘mimarinin demokratik ruhunu yansıtan’ projeleri ve onarma fikrine odaklanan bir mimariyi benimsemiş olması olarak gösteriliyor. İkilinin en bilinen işleri arasında gerçekleştirdikleri sosyal konut projeleri bulunuyor. Lacaton: ‘Dönüşüm halihazırda mevcut olanla daha fazlasını ve daha iyisini yapma fırsatıdır’ diyerek mimari projelerine yön veren düşünceyi açıklıyor. ‘Yıkım, kolay ve kısa vadeli bir karardır. Malzeme, enerji ve tarih gibi birçok şeyin israf olmasına sebep olur. Bunun yanı sıra oldukça olumsuz bir sosyal etkiye sahiptir. Bizim için bu bir şiddet eylemidir.’ sözlerini de ekliyor. Lacaton bu ödülü kazanan ilk Fransız kadın mimar olmasıyla da öne çıkıyor. Aynı zamanda Anne Lacaton Pritzker Ödülü’nün verilmeye başlandığı tarih olan 1979 yılından bu yana ödüle layık görülen altıncı kadın mimar olmuştur.
Stüdyonun projelerinin çoğunda varolanı koruma ve geliştirme anlayışına paralel olarak kış bahçesi ya da balkonlarla kullanılabilir alanı genişletecek çözümlere gidildiği görülüyor. Stüdyo şimdiye kadar Avrupa ve Batı Afrika’da özel kullanımlı yapılar, kültür ve eğitim yapıları, kamusal yapılar ve sosyal konut yapıları gibi farklı türde 30’dan fazla projeye imza attı. Lacaton & Vassal’ın en dikkat çeken çalışmalarından biri olan 2017 yılında gerçekleştirdikleri Bordeaux’daki 530 konutun dönüşümünü kapsayan proje ile ‘asla yıkma’ ilkesi tasarıma doğrudan yansıtılmış. Grand Parc konut gelişim bölgesindeki üç binanın dönüştürülme sürecinde iyi düşünülmüş bir revizyonla ev sakinleri yerinden edilmeden 530 dairenin büyüklüğü neredeyse iki katına çıkarılmış. Müdahale ile aynı zamanda sosyal konut projesinin görsel algısı da dramatik ölçüde iyileştirilmiş.
Lacaton & Vassal bu proje ile 2019 EU Prize for Contemporary Architecture ve Mies van der Rohe Ödülü’nü almaya hak kazanmış.
Latapie House
Pritzker Ödülü 2021 jürisini verdikleri bu kararda en çok etkileyen unsurlardan biri stüdyonun gerçekleştirdiği projelerin ölçeğinden bağımsız olarak ‘yapının esas tasarımcılarının amaçlarına ve mevcut kullanıcılarının isteklerine saygı duyan yaklaşımlarındaki alçakgönüllülükleri’ olmuş. 2016 yılı Pritzker Ödülü’nün sahibi olan ve aynı zamanda jüride yer alan Alejandro Aravena, Lacaton & Vassal hakkındaki açıklamasında ikilinin alışılagelmemiş bir alandaki başarısından bahsetmiş: ‘Ofisin en bilinen projeleri sosyal konut türünde. Bu projeler genellikle zaman aşımına uğramış toplu konut blokları ile ilgileniyor ve onları yıkımdan korumayı hedefliyor. Yıkmak yerine orada yaşayan insanların yaşam kalitesini büyük ölçüde artıran, yaratıcı ve nispeten daha ekonomik mimari müdahalelerde bulunuyor.’
Tour Bois-le-Prêtre
Tour Bois-le-Prêtre
Bu açıklamaya örnek olabilecek bir diğer önemli proje de Paris’teki La Tour Bois le Prêtre’dir. 2011 yılında tamamlanan yenileme projesinde, 1960’lardan kalma bir sosyal konut bloğunun beton cephesi kaldırılarak 16 katlı binadaki 96 konutun her birine özel biyoklimatik balkonlar ya da kış bahçeleri eklenmiştir. Bu ekleme ile konutların kullanım alanı artırılırken aynı zamanda da eskiden karanlık ve nispeten havasız olan dairelere temiz hava ve doğal ışık getirilerek kullanıcıların en büyük şikayetlerine cevap verilmiştir. Pritzker Ödülü duyurusunda proje için yapılan açıklamada şu cümleler yer alıyor: ‘Bir zamanlar oldukça kısıtlı alana sahip olan oturma odaları, şehrin kesintisiz manzaraları için geniş pencerelere sahip esnek alan olarak yaratılan teraslara uzanıyor, böylece tasarım sadece sosyal konut estetiğine bir müdahaleyi içermenin ötesine geçerek bu tür toplulukların kentsel coğrafyadaki niyet ve olanaklarını da yeniden tasarlamayı vadediyor.’
FRAC Dunkerque
‘Varolanı asla sorun olarak görmüyoruz. Olumlu bir şekilde bakıyoruz çünkü zaten sahip olduklarımızla daha fazlasını yapma fırsatımız var’ diye ekliyor Lacaton. Lacaton & Vassal, eski ve gözden düşmüş yapılara yeni bir hayat vermesiyle öne çıkıyor.
Referanslar: archpaper.com, pritzkerprize.com, dezeen.com, archdaily.com
Fotoğraflar: Laurent Chalet, Philippe Ruault