Mimarlık yalnızca yapı tasarlamakla sınırlı bir alan değil; aynı zamanda toplumsal olayları anlamak, yorumlamak ve görünür hale getirmek için de kullanılabilecek bir yöntem sunabilir. Protestolar ve direniş gibi kolektif hareketlerin farklı biçimlerde incelenmesine ve anlatılmasına katkı sağlayabilir. Haritalama, modelleme ve görselleştirme gibi araçlar, adalet arayışına dair yeni yaklaşımlar geliştirmeye yardımcı olabilir.
Bu düşünceye örnek olarak, Forensic Architecture (FA) tarafından hazırlanan “Tear Gas Tuesday in Downtown Portland” adlı çalışma önemli bir örnek niteliğinde. 2020 yılında George Floyd ve Breonna Taylor’un polis tarafından öldürülmesinin ardından ABD genelinde düzenlenen protestolarda, Portland kentinde polis kuvvetleri göstericilere karşı yoğun şekilde göz yaşartıcı gaz kullanmıştı. 2 Haziran 2020 gecesi, Portland Polis Bürosu’nun (PPB) yalnızca üç saatlik bir süre içinde 148’den fazla kimyasal madde kullandığı tespit edilmiş, kullanılan miktarın ABD İş Güvenliği ve Sağlığı İdaresi’nin (OSHA) belirlediği güvenli sınırların oldukça üzerine çıktığı tespit edilmiştir.
FA, bu olayın etkilerini anlamak için Imperial College London’daki Makine Mühendisliği bölümüyle birlikte çalışarak göz yaşartıcı gazın şehirde nasıl yayıldığını bilgisayar destekli simülasyonlarla incelemiştir. Bu analizler, protestolara katılan kişilerin sadece kısa süreli değil, uzun vadeli sağlık risklerine de maruz kaldığını ortaya koymuştur. Aynı zamanda bu gazların sadece protesto alanında değil, çevredeki yaşam alanlarına ve doğaya da yayıldığı, hatta Willamette Nehri’ne kadar ulaştığı tespit edilmiştir.
Çalışmada, halka açık videoların senkronize edilmesiyle oluşturulan mekan-zaman verileri, kullanılan mühimmat türlerinin yerleri ve etki alanlarıyla birlikte üç boyutlu kent modeli üzerinde haritalanmıştır. Böylece, protesto gecesi yaşananlar hem mekansal hem de sayısal olarak anlaşılabilir hale getirilmiş, görünmeyen etkiler görselleştirilmiştir.
Forensic Architecture, Goldsmiths, University of London bünyesinde çalışmalarını sürdüren disiplinlerarası bir araştırma ajansıdır. Mimarlar, yazılımcılar, hukukçular ve araştırmacılardan oluşan bu ekip, mimarlık araçlarını insan hakları ihlallerini belgelemek ve araştırmak için kullanmaktadır. Sunduğu yöntemler, sadece teknik değil; aynı zamanda etik, politik ve toplumsal meselelerle de yakından ilişkilidir. FA, aynı zamanda Investigative Commons adlı platform üzerinden çalışmalarını başka araştırmacılarla da paylaşarak kolektif bilgi üretimini desteklemektedir.
“Tear Gas Tuesday” örneği, mimarlığın fiziksel mekân tasarımının ötesinde nasıl bir araştırma ve ifade aracı haline gelebileceğini gösteriyor. Bu tür çalışmalar, mimarlığın toplumsal olayları anlamak ve anlatmak için nasıl farklı yollar sunduğunu bize tekrar hatırlatıyor.
Kaynak ve görseller :
forensic-architecture.org
Videolar :